hazine ic borclanma yontemleri

hazine ic borclanma yontemleri

ihale yontemiyle borclanma:hazine ic borclanmayi dogrudan dogruya kurumlara yonelebilecegi gibi piyasaya da yonebilir.ihale yntemi genel olarak 4 sekilde uygulanabilir:
yukselen fiyat yontemi ya da en cok arttirana ihale(ingiliz yontemi)
azalan fiyat yontemi ya da en dusuk fiyat verene ihale (hollanda yontemi)
coklu fiyat yontemi ya da cesitli fiyatlardan ihale
ortalama fiyattan ihale

ihale yonteminde sikca kullanilan bir yontem de ilk alicili ihale yontemidir(primary dealership). burda ihaleye girecek kurumlar belirlenir onlar ilk alici olur. bu alicilar daha sonra bunu baskalarina satabilir. onlara da ikinci alicilar adi verilmektedir.

coklu fiyat yontemiyle ihale en cok kullanilan yontemlerdendir. burada yontemin iceriginde cesitli farkliliklar olabilir. faizi ve vadeyi piyasaya birakma, ya da azami faiz oranlarini belirleme gibi ya da miktari piyasaya birakma gibi.

hazinenin hangi vade ve miktarda borclanacagini belirledigini varsayalim.ihale sonuclarina gore azami miktara ulasincaya kadar yapilan teklifler kabul edilir ve buna gore teklifi kabul edilenlere ne miktar odenecgi ortaya cikar.

ornegin hazine 300 milyarlik ihaleye ciktigini dusunelim.onerilen faizler
banka teklif miktari onerilen faiz alacak toplam
A 100 0.07 107
B 100 0.08 108
C 100 0.09 109
D 100 0.1 110

anladigim kadariyla 300 milyarin hepsini tum olarak degil de belirli parcalara bolerek cikartiyorlar. mantiken de hepsini koymak bir kurum icin maliyetli olacagindan veya karsilayamayacagindan dolayi belirli parcalara bolup ihaleye cikartiyorlar. ihale 300 milyarlik ihale oldugundan dolayi D bankasi yuksek faizden dolayi elenmekte.yine mantigima dayanaraktan sanirim A bankasi 200 tl vermeyi teklif ederse sanirim C bankasi da elenecektir. burada cesitli fiyatlar oldugundan her bir bankaya farkli bedeller odeyecektir.toplamda ise 107+108+109=324 milyar odeyecektir vade sonunda. bu arada eger D bankasi da %9 faiz vermeyi teklif etseydi son 100 milyarlik dilim ikisi arasinda paylastirilacakti.
ayrica genelde ihale hazirlanmasinda borcun miktari ve vadesi onceden belirlenir. belirlenmedigi durumda belirsizlik artacagindan dolayi faizler daha yukarilarda olacaktir.

ABD de uygulanan yontemturkiyeye de ornek teskil ediyormus.ABD hazinesi ihalelerini genellikle az sayida ilk aliciya yonelik yapmaktadir. hazine kagitlarini almak isteyenler ihale gunu saat 12.00 ye kadar almayi onerdikleri faizi ya da iskontoyu ve tutari kapali zarf usulu seklinde broker araciligiyla merkez bankasina sunmakta. merkez bankasi ise hazine adina borclaniyor bu arada.

ihalesiz olarak piyasadan borclanma
bu yontem ise ihale donemlerinden ve ilan edilen vadelerden ayri olarak cikarilan tahvillerle cesitli vadelerden borclanmadir. bunun yarari ihale gibi zor ve sofistike bir isleme giremeyen tasarruf sahiplerine birinci elden tahvil ve bono satabilmek ve bir anlamda alacakli cesitliligi olusturarak riski cesitlendirmektir.

bunun disinda hazineler merkez bankasindan da borclanabiliyor. fakat turkiye orneginde hazinenin merkez bankasindan dogrudan borclanmasi yasaklanmistir. daha onceleri bu serbestken 2001 yilinda yasaklaniyor. 1980li yillarda bu borclanma serbestti ama limiti vardi. hazine belirli bir limite kadar borclanabilme hakki vardi. fakat hukumetler buranin kolay bir kaynak oldugunu dusunup ve de nasil olsa merkez bankasindan borclaniriz ucuzlugunu kacmalarindan dlayi limitleri sonuna kadar kullanmis hatta limiti bile asmistir. 1989 boyle bir yildir. fakat 2001de tamamen yasklaniyor. ama bir degisiklik yoksa dolayli yollardan merkez bankasi borc verebilir. o da ikinci elden hazine kagidi alisverisi yaparak.