Turkiye'de hazine ic ve dis borclanmasi

Bugunku hazine borclanmasi su sekilde gerceklesmektedir:
hazine genellikle her ayin basinda o ay icinde hangi vade ve hangi miktar araliginda borclanmak istedigini ilan eder.Ihale gunu ise borc vermek isteyenler vermek istedikleri borc miktarini ve almak istedikleri faiz oranini belirten yazili tekliflerini sunarlar.yazili tekliflerine %1 oranindaki teminati da eklemeyi untmazlar. kaybeden tekrar o teminati alacaktir.Alinan teklifler merkez bankasi tarafindan kaydedilir ve hazineye iletilir. 2000 yilindan itibaren ilk alicili ihle yontemi ve ilk alicilarin kimler oldugu belirlenmistir. ilk alicilar 3 aylik periyotlarda hazinenin ihrac edecegi tahvilin en az % 2 sini almak zorundadir. Ayrica hazine hem kuponlu hem de iskontolu kagitlarla ic borclanma yapmaktadir.ihalelerde belirli bir asgari miktarin uzerinde talepde bulunulmasi sartttir. Bu nedenledir ki daha cok bankalar ve diger kurum ve kuruluslar katilabilmektedir.digerleri ise bu ilk alicilardan 2. el piyasada tahvil alabilmektedir. Bunun disinda hazine merkez bankasindan da borclanabilmekteydi fakat 2001 yilinda bu yontem kaldirildi.

ayrica hazine bazi kamu kuruluslarinin borclanmasina da garantorluk yapmakta ve onlar borcunu odeyemedigi durumda garantor olarak borclar hazineye devredilmektedir. nitekim zamaninda toprak mahsullerinin buyuk miktardaki borclarinda garantor olmasi nedeniyle borcu yuklenmistir. ayrica hazinenin borclarinin gsmh a oranina bakilir fakat kamu borcu burada hesaplanirken faizler eklenmez faizler butceye gider olarak yazilmaktdir bu da ayri bir not.

Bunun disinda tahkim denen bir olay var. bunun diger adi konsalidasyondur. tahkim kelime anlami olarak saglamlastirmadir. burada yapilan kisa vadeli borclarin uzun vadeli ya da suresiz yapilmasidir. Bir borcun anapara veya faizinin vadesi geldiginde geri odenemeyecegi anlasilirsa ya borclu tek tarafli olarak ya da iki taraf anlasarak vadeyi uzatmakta ve buna bagli olarak faiz de yukseltilmektedir.

Borclarin degistirilmesi ise borc yukunun hafifletilmesi amaciyla borclunun odeyecegi faiz oraninda bir indirim yapilmasidir.

Turkiye tahkim olayi ile 1960 yilinda tanismis ve bunun 1984 ve 1992 tahkimleri izlemistir. 1985 yilinda yapilan bir yasal degisiklikle butceye gelir ve gider olarak yazilan borc ana para ve faiz odemelerinden anapara odemelri butce disina cikarilmistir. faiz odemeleri ise hala butceye gider olarak yazilmaktadir.

kaynak: hazine,Mahfi Egilmez, Remzi Kitapevi, 2010