turkiye mayis 2012 itibariyle memur maas zammini tartisiyor. ozellikle bakan simsekin dolar uzerinden maas zamlarindaki geldigi durumu aciklamasi kafalari karistirmis durumda.
Aslinda akla gelen ilk soru su olsa gerek: neden memurlar maaslarini TL cinsinden alirken, bakan simsek akp donemindeki memur maas zamlarini $ cinsinden ifade etti?
aslinda bu ifade sekli hatali olmasa bile biraz cinlik icermekte. memur maasini TL olarak alip TL olarak harcadigi surece ve yurtdisindan herhangi bir hizmet almadigi surece pek bir degeri yok. $ cinsinden ifade sadece memurun gelinen noktada dis ulkede harcama yapacagi taktirde 3 asagi 5 yukari 2002 yilina gore ne kadar daha fazla harcama yapacagini gosterir. yani turkiyeden cikip amerikaya gitseydi 3 kati civarinda harcama yapabilecegini gosteriyor, tabii amerikadaki enflasyonu ihmal edersek.memur bunu yapmadigi icin aslinda bu noktada bu veri cok anlam ifade etmiyor. memur kesimi harcamasini TL cinsinden yaptigi icin Turkiyedeki enflasyon ile memur maas zamlarini hesaba katmak daha uygundur. bu suredeki enflasyona baktigimizda 100 TL olan ortalama bir harcama 2002den 2012 ye 230 TL olmus. peki bu surede memur maas zammi ne kadar olmus? bu surede ortalama memur zammi %228 artmis, yani 100 TL olan memur maasi 328TL olmus.Bu durumda alimgucundeki artisi iki oran arasindaki fark uzerinden hesaplamak yanlis olur. yapilmasi gerekn bolmedir: 328/230=1.42. bu ne demektir? eskiden 1 tane aldiginiz urunden artik 1.42 tane alabilmektesiniz. yani alimgucundeki artis %42 olmus. memur enflasyon altinda ezildi soylemi hatalidir. ama dolar uzerinden bakildiginda 3 katina cikmis demek de insafsizlik olur. memurumuz genel olarak parasini TL olarak harcadigi icin TL cinsinden hesaplamakta yarar var.
bu tur farkli para cinsi kullanimlari uygulamada daha cok enflasyon artisinin kur artisindan daha hizli oldugu ulkelerde gorulur. iktidarlar rakamlari sisirebilmek adina doviz cinsinden ifade etmeyi tercih ederler. kurdaki artisin enflasyondan daha hizli oldugu ulkelerde ise maliye bakanlari yerel para cinsinden ifade ederler cunku bu seferde yerel para cinsinden refah artisi daha yuksektir. Turkiye orneginde ilki gecerli oldugundan bakan simsek dolar cinsinden ifade ederek hafif yollu kurnazlik yapmistir. aslinda bugun devaluasyon olsa ve dolar 2.5 TL olsa memur belkide dolar cinsinden cok kucuk bir refah artisiyla karsi karsiya kalmis gibi bir goruntu ortaya cikacakti. fakat tukettigi ekmegi dolar 2.5 TL ye bile ciksa yine dunku fiyattan alacakti. dolayisiyla TL cinsinden alimgucu degismediginden kur uzerinden degisim biraz sanal gibi olacakti. (petrol gibi dolara bagli ithal urunler haric). bizde ithal urunlerin toplam ithalattaki payi bile % 12dir. ithalatimizi tuketmekten ziyade ara mali almak ve enerji acigini kapatmak icin yapmaktayiz.
burdan cikarmamiz gereken sonuclar nelerdir?
2002 yilindan bu yana hukumet enflasyona karsi vatandasini ezdirmemistir. hatta en dusuk memur maasindaki artis %300lerde oldugundan alimgucu artisi %80i bulmakta ortalamada ise % 42 oraninda alimgucu artmis (maas artisindan enfasyonun cikarilmis hali, dikkat)
bakanin acikladigi dolar uzerinden hesap ise dogrudur fakat memuru cok ilgilendiren bir durum degildir. dolayisiyla dolar uzerinden gelir 3 katina ciksa bile harcama olarak 3 katina degil 1.4 katina cikmistir.
bu arada, gulay gokturkun yazisinda belirttigi uzere memurlarin butceden aldigi pay %30a cikmis ve ustelik memur alim artisi son 30 yilda nufus artisindan daha fazla olmustur.http://gundem.bugun.com.tr/memur-maaslari-2-193595-makalesi.aspx
alimgucunde artis olmus fakat bakanin dedigi kadar da 3 kat harcama yapacak durumda degildir memur yurtdisinda harcamadigi surece. yani bakan ekonomi guzelken kur uzerinden aciklayarak makyajla daha da bir guzel gozuksun mantigi tasimaktadir:)
son olarak da enflasyon sepeti ile ilgili yapilan elestiriler hakkinda bilgi vermek isterim. yine gulay gokturkun
gundem.bugun.com.tr/memur-maaslari-193505-makalesi.aspx yazisinin altinda enflasyon sepetindeki pinpon topundan vesaire bahsetmekte ve bunun enflasyonu dusurdugu kanisi hakim olmaktadir. aslinda bu urunlerin bircogu kaldirildi. kaldirilmasa bile sepetteki agirligi cok onemlidir. ornegin ekmek fiyati ile pinpon topunun agirligi bir olmamaktadir. cunku ekmek tuketicinin butcesi icerisinde aylik olarak cok daha buyuk yer kaplamaktadir. enflasyon sepetinin icerisinde 400den fazla tuketim maddesini de gozonunde ayrica bulundurmak gerekir. hic kullanilmadigi dusunulen bu pinpon topu vs ancak 400 kusur urunden 10 tanesi bile etmemektedir. etse bile en dusuk agirlikta olduklari icin pinpon topunda fiyat %50 bile dusus olsa enflasyonda % 1 etki yapmayacak agirliktadir. bu nedenle bu tur elestiriler anlamsizdir.
memur maasina zam dusuk mudur yuksek midir goreceli bir konudur ama yukaridakiler su goturmez rakamsal gerceklerdir. yukardaki rakamlar gecmisteki durumu ozetler memurun hakettigi maasin ne olmasi gerektigine dair bir yazi degildir.
