rezerv opsiyonu mekanizmasi ROM nedir?

sermaye hareketlerindeki asiri oynakliga karsi onlem almak adina TCMB'nin gelistirdigi bir enstrumandir. son donemde sermaye hareketliligindeki artis ya da oynaklik nedeniyle merkez bankasi yeni enstrumanlar kullanmayi kendine hedef edinmistir. burdaki amac ekonomik soklara karsi ekonominin direncini artirmaktir.

politika su sekilde uygulanmakta:
bilindgini varsaydigimiz uzere TCMB acik piyasa islemleriyle piyasalara mudahale etmek istediginde kullandigi araclardan bir tanesi rezerv oranlari idi. bu sistemde TL rezerv zorunlulugu varken ROM ile TL zorunluluklarinin belirli bir yuzdesini doviz ya da altin olarak tutabilme imkani olusacaktir. Bu imkânın hangi ölçüde kullanılabileceğini ise rezerv opsiyonu oranı ile belirlenmektedir. Birim TL zorunlu karşılık başına tesis edilebilecek doviz (ya da yabanci para) veya altın karşılığını belirleyen katsayılar ise rezerv opsiyonu katsayısı (ROK) olarak ifade ediliyor.

ornegin rezerv opsiyon oraninin %60 oldugu bir durumda her 1 TL rezerv zorunlulugunun 0.6TL si yabanci para cinsinden tutulabilecektir.burda ROK katsayisini 1 olarak aliyoruz. dolayisiyla 0.6 TL ye karsilik gelen bir doviz miktari rezervde durur. ROK katsayisi 1.5 oldugu durumda 1.2 TL ye karsilik gelecek kadar, katsayinin 2 oldugu durumda ise 2TL ye karsilik gelecek kadar doviz cinsinden rezerv tutabilecektir bankalar.

bu katsayi rezerv oranina gore degisebilir. uc cesit ygulamadan bahsediyor TCMB:
sabit, artan ve kademeli. suan ucuncusu uygulaniyor, rezerv opsiyon orani artikca farkli kademelerde farkli katsayi uygulaniyor. grafik olarak basamak seklinde. mevcut durumda her bir %5 lik dilim artisinda katsayi da artmaktadir.

peki banka bu oranlarin ne kadarini kullanmalidir? cunku her zaman tl kullanmak ya da her zaman doviz kullanmak en avantajlisi degildir. dolayisiyla hepsini doviz kullanmanin bir anlami yoktur. optimal nokta, esik degerini baglidir. yani maliyetlere. eger TLyi %10 dan, doviz cinsinden ise %4 ten ise esik degeri 10/4=2.5 olmaktadir. esik degeri 2.5 olana kadar bankalar doviz cinsinden rezerv bulundurmasi optimal olabilecektir. aslinda burda payda kisminda doviz oraninin etkisi de vardir fakat ifade edilis olarak payda, dovizdeki degisimin etkisini de goz onune alarak doviz cinsinden borclanmanin tl cinsinden degerini ifade etmektedir.

sermaye girisinin yuksek oldugu donemlerde esik ROK artmaktadir dolayisiyla rezervin daha yuksek bir kismini dovizolarak tutabilme optimalitesi olusacaktir. dolayisiyla fazla doviz girisi oldugunda rezerv olarak merkez bankasinda tutulacak doviz yani iyasadan bir kismi cekilmis olacaktir. tl degerlenme baskisi onlenecektir.

olusan TL fazlaligi ise sterilizasyon ile emilecektir. TCMB;nin ifadesine gore burada ortaya cikacak TL fazlaligi tcmb doviz satin aldigi durumda olusacak TLden de dusuk olacaktir.

caner gerek