temel iktisatilar 5 - francais quesnay

soyismi kennay diye okunuyormus, benim gibi kusniy seklinde okuyanlar icin uyari.

bati versailles e 15 mil uzaklikta mere kasabasinda 1694 yilinda dunyaya gelmis kendileri. ciftci bir babanin okumak, kitap okumak ugruna gerektiginde parislere giden oralardan plato ve aristonun kitaplarini alan bir cocugudur.

17 yasinda cerrah olmaya karar vermistir, her ne kadar egitimi yetersiz olsa da bunun icin. fakat tip sinavini gectikten sonra koyunde perasyon yapma sertifikasi almistir kendileri. daha sonra bu alanda birkac kitap yayinlayarak belirli bir sohrete erismistir. fransa bilim akademisi uyesi olma serefine erismis, artan unun devaminda kral ve kralin metresinin saglik danismani olmustur. tabii yas da 50lileri devirmistir. o dinamik gunler geride kalmistir artik.55 inde matematik ve iktisat ile ilgilenmeye baslamistir. yukarilarda danismanlik sayeisnde tanidiklari cok olunca fikirlerini biryerlere ulastirmasi da zor olmamaktadir. nonemli dergilerde vesaire yazmasi icin davetler almistir. kendisine en buyuk sohret de buradan gelmistir. sohretine sohret katmistir yani bu yazilarla. quesnay kendisini "physiocrat" olarak tanimlar. herhalde fizyokrat olarak geciyordur turkceye. doganin kurali manasina geliyormus bu ifade.

ilgilendigi alan daha cok para, mal ve insanlarin ekonomideki bir sektorden diger bir sektore gecisidir tipki kanin akisina benzetir. fransiz tarimi disindaki sektorleri verimsiz olarak degerlendirir. ona ore sadece tarim sektorunde uretim harcanan girdiden fazladir ve fazla vermistir o da arazinin verimliliginden kaynaklanan bir verimdir,.merkantilistlerin aksine surplus(fazla verme) tarim sayesindedir, ticaret ve takastan kaynakli degildir diye dusunmektedir.imalat sektorunu verimsiz bulmaktadir fazla vermedigi icin bu nedenle de elstirilere ugramistir elbette.

cantillon'un ekonominin isleyisini ekonomik iliskiler uzerinden aciklamasini desteklemis ve gelistirmeye calismistir. bu noktada iktisadi ilk modellemeyi de quesnay yapmistir. ya da modelleme denemesi diyelim buna.

ona gore ekonomi 3 siniftan ya da sektorden olusmaktadir: tarim sektoru, bugunkuu hizmet sektorunu de iceren imalat sektoru ve mulk sahipleri sinifi.mulk sahipleri rant diye ifade edecegimiz kismi elde eden kesimdir.

ona gore tarimda girdinin 2 kati kadar cikti olusmaktadir.

tarihe ilk iktisadi model olarak gecen modeli ise su sekildedir:

mulk sahibi(lanlord) 1000 pound bulundursun elinde ki bunu ranttan elde etti. bu 1000 poundun 500 poundunu imalat sektorune 500 poundunu ise tarim sektorune harcasin. bu da demektir ki 500 er pound gelirleri var bu sektorlerin.bu sektorler paralarinin yarisini uretim yapan diger sektorde harcasin.bu da demektir ki 250 pound gelir demektir uretim yapan sektorler icin. sonra bu gelirlerin de yarisi diger sektore harcansin ve bu boyle devam etsin dursun. bu durumda toplam gelir en sonunda her iki sektor icin 1000 pounda ulasir. tipki bankalarin para yaratmasi, biz ona olusturmasi diyelim, hikayesindeki gibi.


simdi bu noktada mulk sahibi 1000 poundluk urun satin alip tuketim yapiyor. bunun 500 poundu tarim urunu, 500 poundu ise imalat mallarina.yil boyunca hicbirsey uretmeyeceklerdir.bu nedenle diger 2 sinifin urettikleriyle gecineceklerdir.ya da baska bir deyisle tarim iscilerinden aldiklari rant ile gecineceklerdir.

diger sektorler 500 pound gelirini alir ve bunu gerekli girdi icin kullanir ki ertesi sene daha cok uretebilsin. imalat sektoru zigzag olayindan 500 poundluk tarim urunu alir ve 500 pound nakidi vardir. bu 500 poundu tarim sektorunden daha fazla girdi almaya kullanir. boylelikle 1000 poundluk girdisi olur 1000 poundluk imalat urunu uretebilmesi icin.

ote yandan tarim sektoru ise 2000 poundluk uretim yapar fakat 1000 poundluk kadar kismini toprak sahiplerine ve imalatci sinifa satabilir. ayrica 500 poundluk imalat urunu alir zig zag olayindan hatirlarsak. 500 poundluk kismini ise zaten imalat sektorune satar. bu iki islem birbirini gotururken kendisinde 1000 pound kalir. ayni zamanda 1000 poundluk odeme yapmasi gerekir toprak sahibine. cikti orani girdinin 2 kati oldugu icin ertesi sene 2000 pound degerinde uretimi olacaktir vu bu dongu boyle devam eder gider.

buradaki modellemedeki amac ekonominin tekrardan kendini uretimi degildir iktisadi buyumeyi anlamaktir.

kendisi vergilerin toprak sahiplerine uygulanmasi gerektigini dusunmustur. imalat sektorune uygulanmamalidir cunku onlar arti deger katamamaktadir. tarima uygulanacak vergi ise girdi miktarini azalticak haliyle bu da uretimi azatacaktir.

quesnay nin modeline gore yine tasarruf uretimi azaltici etkide bulunur. cunku paranin ve mallarin akisi yavaslayacaktir ve talebin dusmesi hasilayi azaltacak ulke ekonomisinin buyumesi duracaktir.

merkantilistlerden ayri olarak serbest ticareti savunmustur ulkeler arasinda.ona gore refaha degerli madenlerin ede edilmesi degil uretilen toplam urun miktaridir.

bu calismalarina ragmen ekonominin babasi olarak gorulememistir maalesef. fakat matematiksel modellemesi nedeniyle matematiksel iktisatta sayginligi vardir. tableu adli eseri leontief tarafindan etkileyici bulunulmus ve ondan ilham adigini aciklamistir leontief girdi-cikti iliskisini goz onunde bulunduraraktan.

laissez faire politikasi onerisi  onundur ve yine verimli olmayan sektorlerden vergi alinmamasi kabul gormustur bircoklarinca.

REREFANS

Fifty Major Economists, pressman, steven 1999, 2nd edition