michels ve oligarsi

bugunlerde sosylojiye asiri derecede sarmis durumdayim. bunda theories in management dersini almakta olmamin da etkisi buyuk. leicester universitesindeki sosyoloji hocam catherine casey'in tavsiyesiyle internette arastirdigim michels in oligarsi calismasi da ilginc gelen okumalar arasinda. kendi yazdigi dilden ziyade en yalin halini wikipedia yazmis. kisaca michels ne demek istemis oligarsi calismasinda turkcelestirelim:

--- "who says organization, says oligarchy" demis michels.yani organizasyon demek aslinda oligarsi demektir diyor. asagida biraz daha detaylarina inecegiz ama organizasyonlarin oldugu yerde oligarsiye gidisten kacis yoktur diyor en ozet haliyle michels.

--- demokrasi elit kuralini eleyememektedir. temsili demokrasi, elitlerin kendilerini mesrulastirmak adina kullandiklari bir cephedir michels'e gore.temsili demokrasiye de deginmek lazim aslinda michelsin oligarsisinden ayri olarak. nedir temsili demokrasi? temsili demokrasi secilmis kisilerce toplumsal kararlarin alindigi demokrasi sekli. yani kararlarin tek tek bireylere sorularak degil bireyleirn sectikleri kisilerce alindigi demokrasi seklidir. eskiden roma ve atina imparatorluklarinda direkt demokrasi seklinde, bilmiyorum turkceye belkide dogrudan demokrasi seklinde cevriliyor, demokrasi gorulurdu. herkes karar mercine dogrudan katilirdi, eger koleleri ve duruma gore kadinlari saymazsak. tabiiki bu durumu surdurmek artan nufus ve yetersiz teknoloji ile imkansizdi. sonucta kitlelerin direkt olarak secilmislerce temsili gerekirdi. iste secim yoluyla parlamentomuzda bulunan degerli degersiz akp, chp ya da mhhp,bdp vekilleri temsili demokrasinin barindirdigi partiler ve milletvekilleridir.

--- michels problemin kaynagini "organizasyon"el yapilanmalarda bulmaktadir. organizasyonun dogasinda vardir bu.organizasyonlar komplekslestigi surece biz daha ve daha az demokrasiye dogru yonelecegizdir. neden? cunku burokrasiye ihtiyac duyulacaktir ve burokrasi birilerinin gucunun artmasi demektir. burokrasi gucu artirmakta guc ise insani cokuse goturmektedir.

--- bir yukaridaki ifadeyi acmak gerekir. herhangi bir organizasyon verimliligi artirmak ve buyumek adina burokrasiye ihtiyac duymaktadir. alinmasi gereken bircok gunluk kararin takdir ederiz ki organize olamamis kisiler tarafindan alinmasi pek mumkun degildir. o yuzdendir ki burokratik yapilanmaya ihtiyac vardir. dolayisiyla etkin olabilmek icin merkezilesme olmak zorundadir ve guc merkezilesme ile birkac kisinin elinde toplanmaktadir (ve sonunda oligarsi kavrami girdi olaya). bu birkac iyi adam (!), ki burada oligarsiyi temsil eder, gucunu pekistirmek adina elindeki tum araclari kullanacaktir. boylesi bir eglilimden kacinmalari pek mumkun degildir.
      organizasyonlar icin delegasyona ihtiyac duyulur katilimci demokrasi ile karar vermeye calismanin mumkunatsizligi yuzunden. tabiiki bu bize teknolojik ya da teknik imkansizliklarin dikte ettigi birseydir.  delagasyon bizi ozellesmeye(specialization) goturur liderlik vasfi altinda- bilgi, tecrubehunerler ve yetenekler gerekecektir ozellik olarak delegasyonda

--- iste burokratiklesme ve delegasyon 2 surukleyen surectir sonucta. dizayn ile burokratiklesme liderin gucunu merkezilestirmektedir. guc merkezde liderde toplanmakta yani merkezilestirme burada ve hemen hemen heryerde negatif anlamda kullanilmaktadir. lider bu gucu daha da merkezilestirmek adina kendi gorusunde olanlari destekler, promote eder, gerektiginde aksi fikirleri sansurler, bu egilimdedir ve bunun kacinilmaz sonucu olarak oligarsiye egilim gorulecektir.

dolayisiyla michels diyor ki, demis ki, organizasyonlarin her turlu formu, ne kadar demokratik bir noktadan baslanirsa baslansin, eninde sonunda gidecegi yer oligarsik egilimdir. dolayisiyla dogru demokrasiye ulasim imkansizdir. ozellikle de genis gruolarda ve komlex organizasyonlarda.

ozet olarak boyle der michels. tabii michels ya da weber gibilerin yazdiklarini okudugumuzda ee ne var bunda turunden seyler aklimiza gelebilse de bu insanlar bu fikirlerin ilk cikis alanidir.